Hondalea, (des)berdintasunerako itsasargi bat?

Lanak hiriko espazio publiko bati balioa ematen dio eta proiektuaren informazioan bertan adierazten den bezala, "adierazpen artistiko desberdinen, jasangarritasunaren, ingurumenaren, itsasoen eta ozeanoen zaintzaren inguruko" hezkuntza eta arte jarduerak garatzea ekarriko du.

2018ko azaroan, elkartuk formalki jo zuen Donostiako Udalera, esku-hartze artistiko horrek beharrezko irisgarritasun-baldintzak betetzen ez zituela salatzeko. Era berean, lan-mahai bat eratzea eskatzen zen, espazio publiko batean gauzatutako proiektu baten irisgarritasuna bermatzeko hartu beharreko neurriak aztertzeko eta ondorioz, irisgarritasun unibertsalerako eskubidearen bermean erantzukizun publiko gorena eskatzen zuena.

Hala eta guztiz ere, proiektua hasieran aurreikusitako baldintzetan gauzatu da eta horren ondorioz, duen balioa zalantzan jartzen ez den artelan artistiko bat eratu da, baina espazioaren berezko zailtasunengatik eta uhartera joateko ibilbideen, azpiegituren eta garraio-moduen irisgarritasun-baldintzak bermatzera bideratutako neurririk ez dagoenez, justifikatu gabe baztertu egin da biztanleriaren zati bat, zeinak, bestalde, inbertsio ekonomiko nabarmena egin baitu herritarrentzat.

Errealitate hori ez da gertatu, irisgarritasunaren arloan gertatu ohi den ez bezala, proiektuak gauzatzeko erantzukizun politikoa eta teknikoa dutenen ahaztea edo arduragabekeriagatik, baizik eta mugikortasun murriztua duten pertsonak ezinbestean baztertzen dituen esku-hartze bat egiteko borondate kontziente eta deliberatuagatik. Hau da, pertsona guztientzako diseinuaren printzipioa urratu da, Nazio Batuen desgaitasuna duten pertsonen eskubideei buruzko Batzordearen 2. Ohar Orokorrak berak ezartzen duenean "diseinu unibertsala ondasun, produktu, instalazio, teknologia eta zerbitzu berri guztiei hertsiki aplikatzeak erabateko sarbidea bermatu behar die, berdintasunean oinarrituta eta murrizketarik gabe kontsumitzaile potentzial guztiei, desgaitasuna duten pertsonak barne, beraien berezko duintasuna eta dibertsitatea erabat kontuan hartuta".

Gertaera isolatua izan beharrean, Hondalea-rekin gertatutakoa gizarte osoan eta politika publikoak diseinatzeko erantzukizuna dutenengan nagusi den paradigmaren adierazle argia da. Paradigma horren arabera, alboko kalte saihestezintzat hartzen da biztanleriaren zati batek homogeneotasun-parametroen pean diseinatutako ondasun, produktu edo zerbitzuez baliatzeko eta gozatzeko aukerarik ez izatea, eta aniztasuna faktore inspiratzaile gisa baztertzea. Horrela, hirien inklusioa eta diseinua pertsona guztientzat lantzen duten diskurtsoak erretorika hutsean geratzen dira, kontzientzia kolektiboak eta politikek desberdintasun sozialak areagotzen dituzten bitartean.

Hori dela eta, irisgarritasun unibertsalaren eta, oro har, pertsona guztien gizarteratzea eta berdintasuna lortzera bideratutako politiken sustapenean aurrerapen kualitatiboa ez da gertatuko harik eta gizarteak diskriminazioa eta bazterkeria eragiten duten erabakien aurrean duen konplizitate isila alde batera utzi arte, eta erakunde publikoek gobernantza-eredua eraldatzeko beharraz jabetu arte, aldebakartasunetik eta bertikaltasunetik abiatuta, ezagutza eta esperientzia bateratzen duten herritarrak eta gizarte eragileekin diseinukidetasun eta erantzunkidetasun partekaturantz.

Azken batean, Europako Kontseiluak sustatutako Ondarearen Europako Jardunaldiak ospatzen diren urte honetan, "Ondare inklusiboa eta irisgarria" leloarekin, Hondalea lana hiriko kultura-erreferenteetako bat izateko sortu da, baina, hala ere, justizian, ekitatean eta inklusioan oinarritutako gizarte baten eraikuntza oztopatzen duten desparekotasun-osagaiak ditu bere olatuetan.